KOMANDİR TƏRƏZİ GÖZÜNÜ BƏRABƏR SAXLAYARSA...

              

         Qanlı-qadalı savaş güzəranı daxilində hərbi xidmətin tərbiyəvi iş yükünü daşımaq kimsəyə asan gələ bilməz. Bu çoxcəhətli mənəvi-psixoloji fəaliyyətin həmişə uğur gətirəcəyinə də ümid bəsləmək çətindir. Ana südünə, ata çörəyinə yüksək qiymət verən döyüşçülərlə səmimi ünsiyyət dəqiqələrində tez-tez vurğuladığımız ağsaqqal xeyir-duası, ağbirçək alqışı mənəvi dəstəyimiz olmuşdur. Lakin dilinin altında gizlənən bəzi könüllülər bizi müşkül suallar qarşısında qoyurdular. Danışığı ilə əsl xarakterini, xislətini büruzə verənlərin kimliyini anlamaq çətinlik törətməsə də, necə deyərlər, hər hansı həvəsləndirmə işi görmədən ideya generatorunu rahat yolla  işə sala bilmirdik. Birinin təkəbbürlü mövqeyi, birinin məğrur hərəkətləri, birinin isə israrlı tələbləri operativ zəruri tədbirlərin icrasını labüd edirdi. Ən adi problemlərin cözümündə ortaya bütün gücümüzü qoysaq da, müəyyən dilxor fikirlərin qeyri-rəvanlığında  fəaliyyətimizin  başlıca hədəflərinə zorla yetişirdik. İlişdiyimiz məqamlar mükafatlandırma işləri ilə bağlanırdı.

          Təcrübəli peşəkar hərbçilərlə söhbət zamanı şəxsi heyərin mənəvi cəhətdən həvəsləndirilməsi ilə bağlı müxtəlif müdrik kəlamlar səslənir: “Medal kiçik olsa da, onun sevgisi bütün ölkəni bürüyür”, “Üç şey əsgəri şərəfləndirir: yara, qələbə və mükafat”, “ Ev hasarı ilə deyil, ordenli oğlu ilə tanınır”, “Qəhrəman əməllər mükafatsız qalarsa, yaddaşlardan tez silinər” və sair işıqlı sözləri azmı eşitmişik?!  Xüsusi diqqət və sayğını sevən biz döyüşçülər bu incə mənəvi məqamları tez-tez xatırlayırıq. Bilirik ki, mükafat layiqli əməlin qarşılığı kimi dəyərli mənalar kəsb edərək təkcə mükafatçının özünün deyil, onun ətrafında olan cəbhədaşlarının da yurd sevgili könül toxluğunu təmin edir.  

          Açıqladığım hiss və duyğuları daxilən yaşadığıma görə belə anlayıram ki, döyüşçü ürəyinin acısı və təskinliyi bir-birini əvəzləsə də, heç vaxt sönmür. 15 oktyabr 1993-cü il tarixindən etibarən “N” hərbi hissəsinin bütün döyüşçülərinin könül hafizəsində mühəndis-istehkam bölüyünün əsgəri İlham İsmayılov sözün həqiqi mənasında  Milli Qəhrəman kimi yaşayır. Çünki onun göstərdiyi igidlik qibtə ediləsi bir igidlikdir. O, Murovdağ silsiləsinin Ömər aşırımı istiqamətində düşmənin patlatdığı iki minanı təzələyən zaman texniki qüsur üzündən “sözə baxmayan” bir minanı işədüşmə məqamında qucaqlayaraq özünü qurban vermiş və üç addımlığında dayanmış  8 nəfər kəşfiyyatçı cəbhədaşını ölümdən xilas etmişdir. Hərbi hissə komandiri polkovnik-leytenant Valeh Rəfiyev tərəddüd etmədən döyüş tapşırığını yerinə yetirərkən fövqəladə igidlik göstərdiyinə görə istehkamçı əsgərimiz İlham İsmayılova “Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı” fəxri adının verilməsi barədə cəbhə komandanlığı qarşısında vəsatət qaldırmışdı. Əfsus ki, bu təqdimat hansısa səbəblər ucbatından Ali Baş Komandanımıza gedib çata bilməmişdi. Təqdimatın nəticəsizliyindən doğan mənfi ovqatın təsiri motoatıcı briqada daxilində mənəvi-psixoloji tərbiyə prosesinin müəyyən pozulma hallarını törətmişdi. Yaranmış ruh düşkünlüyünü daxili həvəsləndirmə sisteminin imkanları hesabına birtəhər aradan qaldıra bilsək də, bəzən həmin təqdimatla bağlı üstümüzə yönəldilmiş iradların kökü tamam kəsilmirdi. Axı, döyüşçü beyninə həkk olunmuş bu igid sevgili yaddaş necə silinə bilər ?! Əsla heç vaxt !

          Səngər ab-havasında hər bir əsgər özlüyündə bir qəhrəmanlıq tarixidir. Bu qürurlu tarixi yaradan həm özünü, həm də təmsil etdiyi xalqın milli-mənəvi dəyərlərini, pozulmaz hərbi əxlaqi etiketlərini, igidlik ənənələrini öz şəxsi imzası ilə əbədiləşdirir, könüllərimizə köçürür. Əsgərin vətəncanlı canfəşanlığını, düşmənə qarşı cəsur həmlə cəhdlərini, xidməti çalışqanlığını, komandir tapşırıqlarının icrasında canyandırıcı əməllərini, heyrətamiz qeyrətkeşliyini qiymətləndirmək çox prinsipial əhəmiyyət daşıyır. Əks halda mənfi təzahürlərin təlqinedici fonunda ana yurd təəssübkeşliyinə kölgə düşə bilər, milli şərəf və heysiyyatımızı qoruyan hisslər soyuqlaşar.

          Cəsur tankçı Səməd Sərdar oğlu Orucov ötən Qarabağ savaşlarında ad çıxarmış döyüşçülərimizdən biridir. 2-ci Kəlbəcər əməliyyatı zamanı əksər uğurlu həmlələrdə avanqard qüvvə kimi çıxış etmiş və neçə-neçə düşmən tank heyətini murdar daşnak qanı içərisində boğmuşdur. 1994-cü il yanvarın 25-də Qamışlı kəndi uğrunda gedən döyüşün son akkordları vurularkən hərb tarixində görünməmiş tank lülə döyüşündə xüsusi qəhrəmanlıq göstərmişdir. İlk döyüşlərdə Səmədin cəhənnəmə vasil etdiyi haramzada düşmən piyadalarının sayı tank bölüyündə təxminən hesaba alınırdı. Sonra qeyd edilən rəqəmlər o qədər artdı ki, nəticə etibarı ilə bir-birindən üstün göstəricilər daha saya gəlmədi. Bu mənada Səmədin heç şöhrət həvəsi yox idi. O, ötən döyüşlərdə dörd düşmən tankını və müxtəlif texnikaları sərrast atəşi ilə çilik-çilik etsə də, Füzuli hərbi əməliyyatında Korqan uğrunda aparılan kəskin həmlənin gedişində sol əlindən ağır yaralanaraq sağlamlığını xeyli itirsə də, bir kərə ağzına söz alıb nə şöhrətbazlıq edər, nə də mükafatsızlığı özünə dərd sanardı. Lakin tabor komandiri Xaliq Vəliyev tərəfindən Səməd Orucovun misilsiz igidlik nümunələrinə görə ali dövlət mükafatına layiq görülməsi barədə yuxarı komandanlıq qarşısında vəsatət qaldırılsa da, heç bir nəticə alınmamışdır.  Müxtəsər desək, bu gün doğma Qax rayonunda mənalı veteran həyatı yaşayan, vətənçilik missiyası ilə xüsusi zövq alan   Səməd Orucov varlığında ona göstərilmiş biganəliyə bu və ya digər formada mənfi emosiyanın yoxluğuna baxmayaraq onun qəhrəmanlıq əməllərinin qiymətləndirilməməsi əksər cəbhədaşları tərəfindən mənəvi acılıqla yada salınır.

          İgid tankçı Səməd Orucovu, necə deyərlər, a-dan ze-yə qədər xeyli çək-çevir etsən də dilindən vətən ünvanlı bir giley eşitməyərək onun içində dolaşan haqlı hökmləri ilə hesablaşmalı olacaqsan. Soyuq könüllərin, etinasız münasibətin acısı budur. Əmələ görə layiqli mükafat haqqını ala biləyən mərd xislətli yurddaşlarımızın daim qəlbimizi qubarlayan soyuq gerçəkliyi budur! Hər bir halda Səməd əsl vətən oğludur. Təmənnasız yurd aşiqidir!   Ana Vətənimiz “öl” deyəndə ölən, “qal” deyəndə dəyərli ömür sürməyə imza atan igiddir!

          Mənəvi-psixoloji situasiyalarda çeşidli yanaşma tələblərinə görə hər kəsə cəsur tankçı Səməd Orucovun gözü ilə baxmaq münasib deyil. Fərdi ehtiraslar, şəxsi ideallar, təbii meyillər hamıda eyni cür olmur. Biri təriflənməyi, biri qazanc əldə etməyi, biri müəyyən zövq almağı, biri də daha üstün şan-şöhrətə sahib olmağı  özünə hədəf seçir. Tərbiyəvi işlər üzrə təcrübə sübut edir ki, komandir cavabdeh şəxs kimi ordu adlı dəmir intizamın dayaqlarına söykənmiş müqəddəs bir hərbçi kollektivində xidməti fəaliyyətin bütün məqamlarına, hərbi qulluqçuların  ən adi fərqli əməlinə də reaksiya verməsə, kollektivdaxili ziddiyyətlərin çözümündə sahib olduğu zəruri mənəvi açarları asanlıqla itirər. Mükafatlandırma elə bir incə məsələdir ki, qürurlu hərbçi dünyasının qaynar həyat ritminə uyğun surətdə nizamlanan xidməti gündəlikdən çıxarıla bilməz. Xüsusən zabit xidməti kontekstində rəhbər şəxslər dördgöz olmalıdır. Axı, zabit həm tabe olur, həm də idarə edir. Bu iki mühüm yol axarında atılan addımların birində axsaqlıq əmələ gələrsə, daim yeni şəxsi heyətlə təzələnən hərbçi kollektivi bir reallıq kimi öz təkamül yolunu itirə bilər. Hər bir zabit bir psixoloji fərd olaraq öz fəaliyyət mətləblərini lazımi səviyyədə dərk etməsə, hər şeyə şöhrət  gözündən baxarsa, şəxsiyyət olaraq natamam qalar.

          Bu gün ictimai həyatımızda vətən ideyasının təbliğində fəal mövqe tutan veteran zabitimiz İntiqam Mirzəyev zəngin döyüşçü və hərbi təlim-tərbiyə  təcrübəsinə malikdir. Yaxşı xatırlayıram. Bu peşəkar zabit hətta komandanlıq tərəfindən onun üçün nəzərdə tutulan “Azərbaycan bayrağı” ordenini ön xətdə tutarlı uğur qazanmış döyüşçü əsgərə verməyi təklif etmişdir. Veteran döyüşçümüz İntiqam Mirzəyevin bu müdrik qənaətinin özü misilsiz mükafat dəyərində deyilmi?! Bu barədə onun düşüncələri çox qiymətlidir:

         –  Soyuq səngər güzəranlığının görünməyən çox hərarətverici bir ruzigarı var ki, onu yalnız əsl döyüşçü duya bilər. Varlığını doğma yurduna qurban verməyə hazır olan  döyüşçülərin könül dünyası hədsiz dərəcədə nurlu olur. Mən çox şahidi olmuşam, igid döyüşçü heç vaxt ilqarından dönmür. Yəni onu hər hansı fədakar əməlinə görə mükafatlandırsan da, mükafatlandırmasan da, öz hədəfini itirən deyil. Lakin unutmaq olmaz ki, xarakterlər müxtəlif olduğu kimi fərdi mənəvi ehtiyaclar, görünməyən, dilə gətirilməyən daxili  gərəkli  istəklər  bir-birindən fərqlənir.  Hər nüansa uyğun olaraq şəxsi heyətin fərqli üzvlərini müntəzəm həvəsləndirmək, xidməti işində dönüş yaradanları rəğbətləndirmək, hansısa təsadüfi hadisələrin təsirindən bir qədər ümidsizliyə qapılanları şövqləndirmək, səngər uğursuzluğuna görə kimisə ovundurmaq, bəzən isə qarşıya qoyulan məqsədlərə tez yetişmək naminə bütün qüvvələri hərəkətə gətirmək üçün təşviqat  işinə güc vermək lazımdır. Mən hərbçilərin vaxtaşırı mükafatlandırılmasını labüd hesab edirəm. Xüsusən döyüşçülərin hər bir fədakarlığı öz qiymətini almalıdır. Demirəm ki, təqdim edilən medal və ya orden hökmən qızıldan, yaxud bahalı metaldan olsun.  Razı olaram ki, döşə taxılan hər hansı təltif nümunəsi adi bir paslı dəmir parçası olsun, amma nəsə... olsun!!!

           Azərbaycanlıların ibrətamiz milli-mənəvi  psixologiyasının dərinliklərinə baş vura bilən, onun incəliklərinə bələd olan komandir mükafatın hərbçi kollektivinin iç dünyasında hansı rol oynadığını yaxşı anlayır. Bəzən gec elan edilən ”təşəkkür” ağıllı idarəetmə ölçüsünün nizamlanma prosesində müəyyən qədər nasazlıq yaratsa da, “umu-küsülü” durumu yox edir. Hərbçiyə gec, yaxud ötəri xarakterli müxtəsər qiymət vermək olmaz. Onu ürəkdən müjdələmək gərəklidir. Layiq olduğu mükafatını əsl xidməti fəaliyyətində arayan bəzi hərbçilər ürəkaçan əməli nəticələrə görə əvəz görməyən zaman məyusluq girdabına düşürlər. İrəliləyiş üçün onların yenicə boy atan ümidi üzülür, ovqatı tez-tez korlanır. Axı, yaxşı əməlin əks-sədası əksər mənəvi problemlərin çözümü ilə bağlı nəyə desən layiqli cavab verir. Bəc, biganəlik necə?! Bu mənada biganəlik heç nəyə qadir olmayan bir kölgə təsiri bağışlayır... Mükafat alanın ürəyi isə sinəsinə sığmır, tel-tel olur. Qazanılan xidməti müvəffəqiyyəti tarixləşdirmək üçün verilən fəxri fərman vərəqi, azacıq maddi vəsait, yaxud hər hansı bir qiymətli bəxşiş qeyri-ixtiyari surətdə könül toxluğunu təmin edir.

            Hər qaldırılan vəsatətin arxasında təmiz vicdan dayanmalıdır. Haqsızlıq hərbçi məğrurluğunu sındıra bilər. Ona görə də mükafat ədalətli təyin edilməlidir. Mükafatın təyin edilməsi zamanı komandir, necə deyərlər, tərəzi gözünü bərabər saxlayarsa, çox qiymətli sayılan mənəvi hərbçi mizanı pozulmaz. Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin məşhur birinci taborunun birinci bölüyü ilə bağlı mükafatlandırma faktları irəli sürdüyümüz fikir və mühakimələrin gerçək təsdiqi sayıla bilər. Ötən Qarabağ savaşı ərzində bu bölüyün 7 döyüşçüsü xüsusi qəhrəmanlıq əməllərinə görə mükafatlandırılmışdır. Bölüyün ilk komandiri baş leytenant Yunis İsa oğlu Nəcəfov Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür. 1992-ci ildə Ağdərənin Vaquas kəndində mühasirəyə düşmüş Ağdaş taborunu xilas etmək üçün erməni quldurlarına qarşı tək döyüşmüşdür. Adi minik maşını özünə istehkam edərək düşmənin bir manqasını son nəfəsinədək məhv etmiş və Ağdaş taborunu mühasirədən çıxarmışdır. Lakin özünə yeni əlverişli mövqe seçərkən şəhid olmuşdur. Bölüyün növbəti cəsur komandiri, bütün savaşlardan üzüağ çıxan kapitan Elman Həsən oğlu Quliyevə “Hərbi xidmətlərə görə” medalı ulu öndərimiz Heydər Əliyev tərəfindən şəxsən təqdim edilmişdir. Basılmaz bölüyün igid taqım komandirləri – ölməz dəliqanlı Əbülfət Əliyev, döyüşçü paklığını uca tutan cəsur Məhəd Tağıyev, kəskin həmlələrdə öz sözünün ağası kimi seçilən məğlubedilməz çavuş Etibar Sadıqov, öz adına layiq məğrur əsgər Turan Ellazov “Azərbaycan bayrağı” ordeni ilə mükafatlandırılmışlar. Mahir və çox cəsarətli qumbaraatançı əsgər Adil Məmmədovun qisməti isə “Hərbi xidmətlərə görə” medalı olmuşdur. Əndazəli mükafatlandırmanın bəhrələri bax beləcə zənginləşir.

            Son sözüm komandirlərədir: Gəlin mükafata görə kimisə ruhdan salmayaq. Axı, insan ruhdan düşəndə onun atı da çapa bilmir...                                                       

                                                                                                                                                                                   

                                             İbrahim MƏSİMOĞLU

                                                                                                                                                             ehtiyatda olan polkovnik-leytenant,  

                                               hərbi yazıçı-jurnalist